Czym jest fundacja rodzinna
i do czego służy?

Założeniem ustawodawcy było stworzenie instrumentu prawnego mającego służyć fundatorom, którzy planują sukcesję swojego majątku, w którego skład najczęściej wchodzi przedsiębiorstwo. Zasadnicze cele, którym mają służyć fundacje rodzinne wskazano w art. 2 ust. 1 u.f.r., który stanowi, że fundacje tworzy się w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Ma ona zapewnić integralność majątku fundatora, ograniczyć jego rozdrobnienie oraz umożliwić długoterminowe planowanie rodzinnych przedsięwzięć i inwestycji, zabezpieczając jednocześnie potrzeby (w szczególności finansowe) beneficjentów fundacji, którzy poprzez otrzymywane od fundacji rodzinnej świadczenia mogą korzystać z jej majątku. Intencją prawodawcy było stworzenie instytucji, która pozwoli fundatorowi zaplanować zarządzanie majątkiem w odległej przyszłości, nawet w perspektywie kilku pokoleń. Co istotne, fundacja rodzinna może również prowadzić działalność jeszcze za życia fundatora.

Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą?

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą, ale jedynie w ograniczonym zakresie, wskazanym w art. 5 u.f.r. W szczególności z zakresu „dozwolonej” działalności została wyłączona działalność typowo handlowa, polegająca na nabywaniu mienia w celu jego dalszego zbycia. Fundacje rodzinne są często wykorzystywane do stworzenia struktury holdingowej, w której fundacja rodzinna staje się udziałowcem przedsiębiorstw prowadzonych w formie spółek handlowych, również zagranicznych, co pozwala chociażby na oddzielenie majątku prywatnego od prowadzonej działalności i na skorzystanie z preferencyjnych zasad opodatkowania fundacji. Spółki należące do fundacji nie są już objęte wyżej wspomnianym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej.

Czym wyróżnia się fundacja rodzinna?

Korzystny sposób opodatkowania fundacji rodzinnych polega w szczególności na zwolnieniu fundacji i beneficjentów z opodatkowania podatkiem dochodowym w określonych przypadkach. Szczegółowe zasady opodatkowania fundacji rodzinnej (i jej beneficjentów) zostały omówione w odrębnym wpisie.

W zakresie działania fundacji rodzinnej nie stosuje się regulacji Kodeksu spółek handlowych, mimo że część rozwiązań dotyczących jej organizacji jest tożsama. Zasadniczą różnicą między fundacją a spółkami handlowymi jest to, że fundator w zamian za mienie, które wnosi do fundacji, nie otrzymuje żadnych udziałów lub praw do majątku fundacji. Prawa i obowiązki fundatora lub beneficjenta, odmiennie do udziałów lub akcji, są co do zasady niezbywalne. W związku z odrębnością majątku fundacji od fundatora, fundacja co do zasady nie odpowiada za długi fundatora i jej majątek nie podlega egzekucji w zakresie roszczeń skierowanych przeciwko fundatorowi (lub beneficjentom).

Szczegółowe zasady działania fundacji, jej cel lub zasady funkcjonowania organów fundacji fundator określa w statucie. W bieżącej działalności fundację rodzinną po wpisaniu jej do rejestru reprezentuje zarząd, podobnie do spółek kapitałowych. Do czasu wpisu do rejestru za fundację działa fundator. Co do zasady to również fundator jest zobowiązany do wniesienia do fundacji mienia umożliwiającego jej działanie zgodne ze statutem, w szczególności poprzez wniesienie funduszu założycielskiego jeszcze przed rejestracją fundacji – o wartości nie mniejszej niż sto tysięcy złotych.

Fundacja rodzinna, wbrew nazwie, nie jest instrumentem prawnym przewidzianym wyłącznie dla rodzin. Może ona służyć zaplanowaniu sukcesji mienia dla każdego fundatora (również kilku), niezależnie od tego, czy pomiędzy fundatorami lub beneficjentami istnieją jakiekolwiek więzi rodzinne. Utworzenie struktury fundacji rodzinnej w oparciu o osoby niepowiązane rodzinnie może się jednak okazać mniej korzystne podatkowo.