Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej

Zgodnie z art. 5 u.f.r. fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą jedynie w zakresie:

1.  zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek:

• spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
• spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
• beneficjentom;

6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarki leśnej.

Z podanego wyżej katalogu należy krótko scharakteryzować najczęściej prowadzone przez fundacje rodzinne działalności – określone w punktach 1-5.

Jak wyżej wskazano, po pierwsze fundacje rodzinne mogą prowadzić działalność polegającą na zbywaniu zgromadzonego przez nie mienia. Warunkiem takiej działalności jest to, by zbywane mienie nie zostało wcześniej nabyte wyłącznie w celu jego dalszego zbycia. Tym samym ustawodawca ograniczył działalność handlową polegającą na nabywaniu towarów i dalszemu sprzedawaniu ich z zyskiem. Zgodnie z brzmieniem przepisu dozwolone wydaje się jednak na przykład zbycie nieruchomości, którą fundacja pierwotnie nabyła w celu jej wynajmu, a następnie z uwagi na chociażby uwarunkowania rynkowe postanowiła zbyć.

Kolejną kategorią działalności gospodarczej, którą mogą prowadzić fundacje rodzinne jest szeroko pojęte odpłatne udostępnianie mienia. Najczęściej będzie to udostępnianie mienia fundacji na podstawie umów najmu lub dzierżawy. Biorąc pod uwagę, że mieniem fundacji mogą być również dobra niematerialne, „udostępnianie” może odbywać się także na przykład na podstawie umowy licencji.

Po trzecie fundacje rodzinne są uprawnione do szeroko pojętej działalności inwestycyjnej. Zostały uprawnione do przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych i innych podobnych podmiotów, w tym zagranicznych oraz do nabywania i zbywania papierów wartościowych i innych podobnych praw. W zakresie obrotu wyżej wymienionymi prawami ustawodawca wyłączył ograniczenie, opisane wyżej, zgodnie z którym zbywanie mienia jest dopuszczalne wyłącznie, gdy nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia. Innymi słowy, fundacje rodzinne są co do zasady uprawnione do dowolnego obrotu udziałami lub akcjami w spółkach handlowych, a także różnego rodzaju papierami wartościowymi.

Uwaga! Planując przystąpienie fundacji rodzinnej do spółek handlowych lub innych podobnych podmiotów, w szczególności zagranicznych, należy każdorazowo upewnić się czy wybrany podmiot należy do katalogu wskazanego w przepisie, by nie narazić się na negatywne konsekwencje prowadzenia działalności, która zostanie uznana za niedozwoloną. Przykładem podmiotu, do którego (zdaniem organów skarbowych) fundacja rodzinna nie może przystąpić jest luksemburska spółka Societe en commandite speciale, na pierwszy rzut oka przypominająca polską spółkę komandytową, która jednak zdaniem organu nie stanowi podmiotu o podobnym charakterze do spółki handlowej¹.

Ostatnim z najpopularniejszych przedmiotów działalności fundacji rodzinnych jest wskazane w art. 5 ust. 1 pkt 5 u.f.r. udzielanie pożyczek spółkom, w których fundacja uczestniczy jako wszelkiego rodzaju wspólnik lub beneficjentom fundacji. Ścisłe wymienienie podmiotów, którym fundacje mogą udzielać pożyczek oznacza, że fundacja nie powinna zajmować się klasyczną działalnością pożyczkową – w odniesieniu do podmiotów z nią niezwiązanych.

Skutki prowadzenia działalności „niedozwolonej”

Prowadzenie przez fundację rodzinną działalności spoza katalogu wskazanego w art. 5 ust. 1 u.f.r. wiąże się z „karnym” opodatkowaniem tych czynności. Co do zasady przychody uzyskiwane przez fundacje rodzinne korzystają ze zwolnienia podmiotowego – zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 25) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie są w ogóle opodatkowane podatkiem CIT. Zwolnienie to nie ma jednak zastosowania do działalności gospodarczej fundacji wykraczającej poza zakres określony w art. 5 u.f.r. W takim przypadku przychody fundacji (w tym zakresie) podlegają opodatkowaniu w stawce 25 % podstawy opodatkowania.