Fundacje rodzinne na świecie. Przegląd i porównanie
Fundacja rodzinna jest w polskim porządku prawnym instytucją stosunkowo młodą – wprowadzona została ustawą z 2023 roku. Przyglądając się rozwiązaniom przyjętym przez nasz kraj, warto pamiętać o tym, że fundacje rodzinne nie są rodzimym ,,wynalazkiem’’ – polski prawodawca miał niezwykłe szczęście mogąc czerpać z doświadczeń krajów Europy Zachodniej, w których to fundacje rodzinne od lat postrzegane są jako sprawdzony środek do zabezpieczenia i agregowania rodzinnego kapitału.
Z tego powodu, postaramy się pokrótce omówić, jak wygląda funkcjonowanie fundacji rodzinnych w wybranych porządkach prawnych oraz postaramy się porównać rozwiązania i regulacje dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnych w wybranych prawodawstwach, z tymi, które zostały przyjęte w Polsce.
Przed przejściem do omówienia różnic między poszczególnymi fundacjami rodzinnymi, warto podkreślić, że instytucja ta pełni we wszystkich krajach Europy kontynentalnej podobne funkcje. Zasadniczo, zadaniem każdej fundacji rodzinnej jest zabezpieczenie majątku fundatora przed ewentualnymi sporami sukcesyjnymi oraz zwiększenie bezpieczeństwa kapitału rodzinnego na wypadek śmierci lub niespodziewanego niepowodzenia biznesowego fundatora, dzięki oddzieleniu majątku fundatora od majątku fundacji.
Najważniejsze cechy fundacji rodzinnych w wybranych państwach:
Szwajcaria
W Szwajcarii fundacja rodzinna nie wymaga rejestracji. Jest to związane z tym, że prawodawca szwajcarski wysoko ceni prywatność podmiotów prawa cywilnego. Z pewnością bowiem, brak obowiązku rejestracji fundacji wiąże się ze znacznym zwiększeniem dyskrecji fundatorów oraz beneficjentów tychże fundacji, a także ułatwia ich zakładanie.
Omawiając opodatkowanie szwajcarskich fundacji rodzinnych, podkreślić należy, że stawka podatkowa nie jest jednolita dla wszystkich kantonów, a sam szwajcarski system podatkowy skonstruowany jest w taki sposób, że osoby prawne podlegają opodatkowaniu zarówno federalnym podatkiem CIT, którego stawka została konstytucyjnie ograniczona do wysokości 9,8% ,,czystego’’ zysku, który osoba prawna uzyskała (w 2024 roku jest to 8,5%), jak i podatkiem CIT na poziomie kantonu, w którym zarejestrowana jest dana osoba prawna (stawka podatku na poziomie kantonów mieści się w granicach 10%-20%). Mamy z tego powodu wiele czynników, które komplikują kwestie związane z opłacalnością prowadzenia fundacji rodzinnej w Szwajcarii. Szwajcarska fundacja rodzinna jest również obarczona istotnymi ograniczeniami dotyczącymi sposobu, w jaki dystrybuowane są świadczenia wypłacane przez fundację na rzecz beneficjentów. Należy bowiem pamiętać, że celem szwajcarskiej fundacji rodzinnej nie może być ogólne dostarczanie beneficjentom bieżących środków utrzymania, tylko wspomaganie ich w realizacji wskazanych ,,słusznych’’ celów, określanych każdorazowo w statucie, takich jak m. in. edukacja, szkolenie zawodowe, czy założenie firmy.
Najbardziej znaną fundacją rodzinną w Szwajcarii, jest fundacja rodziny Hansa Wilsdorfa, założyciela firmy ROLEX, producenta rozpoznawanych na całym świecie luksusowych zegarków.
Niemcy
Niemieckie regulacje prawne nie przewidują kwotowo wskazanej minimalnej kwoty „funduszu założycielskiego” fundacji rodzinnej. Mimo braku konkretnej regulacji przyjmuje się, że minimalny kapitał stanowi kwota 100.000,00 euro, co jest kwotą kilkukrotnie wyższą od polskiej fundacji rodzinnej.
Niemieckie fundacje rodzinne podlegają opodatkowaniu od uzyskiwanego przychodu (w stawce 15 %). To znacząca różnica względem polskiej koncepcji, w której fundacje rodzinne są zasadniczo zwolnione z opodatkowania swojego przychodu (podlegają ograniczonemu opodatkowaniu w przypadku wypłaty świadczeń na rzecz swoich Beneficjentów).
Co istotne, wniesienie majątku do niemieckiej fundacji rodzinnej, w ramach darowizny lub spadku, w określonych sytuacjach może wiązać się z obowiązkiem zapłaty przez tę fundację podatku od otrzymanej darowizny.
Jedną z największych niemieckich fundacji rodzinnych jest fundacja Dr Rudolfa Augusta Oetkera – założyciela przedsiębiorstwa Oetker, potentata europejskiego rynku spożywczego, którego produkty odnaleźć można również w polskich sklepach.
Liechtenstein
Założenie fundacji rodzinnej w Księstwie Liechtenstein, wiąże się z obowiązkiem pokrycia funduszu założycielskiego w wysokości 30 000 franków szwajcarskich. Jest to kwota istotnie wyższa niż ta, przewidziana w ustawodawstwie polskim.
Fundacje rodzinne w Liechtenstein co do zasady podlegają opodatkowaniu w wysokości 12.5% od uzyskanego dochodu. Przewidziano przy tym pewne zwolnienia z podatku w przedmiocie dochodu uzyskanego m. in. z dywidend. Należy pamiętać również, że fundacja rodzinna w Liechtensteinie, w przypadku, gdy nie osiąga dochodów, jest zobowiązana do zapłaty minimalnego podatku w zryczałtowanej wysokości 1 800 franków szwajcarskich.
Założenie fundacji rodzinnej w Liechtensteinie, może w określonych sytuacjach doprowadzić do powstania po stronie Beneficjenta fundacji obowiązku odprowadzenia podatku od dochodów z zagranicznej jednostki kontrolowanej w wysokości 19% dochodów uzyskanych przez ową fundację. Jest to obciążenie, które nie dotyczy beneficjentów polskiej fundacji rodzinnej.
Rozważając założenie fundacji rodzinnej w Liechtenstein, należy mieć również na względzie niesprzyjającą koniunkturę polityczno-gospodarczą. W ostatnich latach w Komisji Europejskiej oraz Parlamencie Europejskim, bardzo popularnym oraz regularnie podnoszonym przez Europejskich polityków tematem, jest walka z szeroko rozumianymi ,,rajami podatkowymi’’. Do tej pory uchwalone zostały dwie dyrektywy mające na celu zwalczanie zjawiska ,,uciekania’’ kapitału do krajów o niższych stawkach podatków – efektem jednej z nich jest ryzyko zapłaty 19% podatku od dochodów fundacji zarejestrowanej w Liechtensteinie przez jej beneficjenta mieszkającego w Polsce.
Wspomnianymi dyrektywami są odpowiednio dyrektywa UE ATAD (Anti Tax Avoidance Directive) oraz ATAD 2, niemniej, biorąc pod uwagę doniesienia medialne, w Komisji Europejskiej trwają pracę nad dyrektywą ATAD 3 (która ma obowiązywać od 2025 r.).
Prawdopodobnie najbardziej znanymi fundacjami rodzinnymi w Liechtensteinie są dwie fundacje rodziny George’a Sorosa, który to znany jest z swej działalności filantropijnej i charytatywnej. Dwie fundacje w Liechtensteinie prowadzi również Zygmunt Solorz – założyciel Polsatu.
Podsumowanie
Jak widać – zastanawiając się nad wyborem kraju do założenia fundacji rodzinnej, przyszły fundator musi rozważyć, na których aspektach zależy mu najbardziej. Warto zauważyć, że polskie regulacje dotyczące fundacji rodzinnych są wyjątkowo konkurencyjne na tle innych państw europejskich, szczególnie z uwagi na zauważalnie korzystniejsze rozwiązania dotyczące opodatkowania przychodów fundacji. Jeżeli rozważają Państwo założenie fundacji rodzinnej, zachęcamy do przeprowadzenia szczegółowej analizy z pomocą profesjonalistów. Zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
