Rola beneficjenta fundacji rodzinnej – prawa i obowiązki

Kim jest beneficjent fundacji rodzinnej i kto może nim zostać?

Lista beneficjentów zostaje ustalona w statucie przez fundatora (statut wskazuje poszczególnych beneficjentów lub wprowadza sposób określenia kręgu beneficjentów). Fundator może wskazać jako beneficjentów dowolne osoby fizyczne (również siebie – fundatora) lub organizacje prowadzące działalność pożytku publicznego (np. fundacje, stowarzyszenia). Beneficjentów i ich dane osobowe umieszcza się na liście beneficjentów.

Pomimo że fundator może, jako beneficjentów, wskazać dowolne (również niespokrewnione) osoby fizyczne, to sytuacja podatkowa beneficjentów „obcych” związana z otrzymywanymi od fundacji świadczeniami jest odmienna od członków rodziny fundatora. Tematyka opodatkowania świadczeń stanowiła przedmiot innego opracowania.

Rezygnacja przez beneficjenta ze swojego statusu

Prawa i obowiązki beneficjenta są zasadniczo niezbywalne. Beneficjent nie może przenieść swoich praw na inną osobę. Może on jednak zbyć wierzytelność przysługującą mu jako beneficjentowi (np. do zapłaty mu przez fundację wskazanego świadczenia).

Każdy z beneficjentów jest natomiast uprawniony do zrzeczenia się swoich uprawnień – poprzez złożenie fundacji odpowiedniego oświadczenia. Gdy beneficjent zrzeknie się wszystkich swoich uprawnień – przestanie być beneficjentem.

Uprawnienia beneficjenta w fundacji rodzinnej

Podstawowym uprawnieniem beneficjentów jest otrzymywanie od fundacji świadczeń wskazanych w statucie. Statut może przyznawać poszczególnym beneficjentom określone uprawnienia: zarówno przyznawać im świadczenia typowo pieniężne, pokrywanie przez fundację określonych kosztów beneficjenta (np. leczenia) czy też uprawniać beneficjenta do czasowego korzystania z majątku fundacji (miejsca zamieszkania, nieruchomości wypoczynkowej, samochodu czy kolekcji obrazów). Fundator może w statucie zastrzec, że świadczenia będą przyznane beneficjentom po spełnieniu określonych warunków (np. po ukończeniu 18. roku życia czy po ukończeniu studiów wyższych).

W odniesieniu do samego działania fundacji, w szczególności prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, beneficjentom przysługuje prawo do uzyskiwania informacji o działalności fundacji rodzinnej – mogą oni żądać od zarządu fundacji wglądu do dokumentów – ksiąg rachunkowych, sprawozdań finansowych czy aktualnego statutu fundacji. Beneficjenci mogą też żądać od zarządu wyjaśnień w wybranych sprawach. W przypadku gdy zarząd odmówi beneficjentowi udostępnienia dokumentów lub informacji – beneficjent jest uprawniony do wystąpienia do sądu rejestrowego o zobowiązanie zarządu do udostępnienia odpowiednich dokumentów czy udzielenia informacji.

Wpływ beneficjenta na działanie fundacji

Beneficjenci co do zasady nie prowadzą spraw fundacji i nie reprezentują jej. Nie są uprawnieni do podejmowania żadnych bieżących decyzji związanych z funkcjonowaniem fundacji rodzinnej. Tym zajmuje się zarząd. Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, by beneficjent był jednocześnie członkiem zarządu fundacji.

Beneficjenci uprawnieni przez fundatora w statucie do udziału w zgromadzeniu beneficjentów (wszyscy lub wybrani) pełnią w ramach zgromadzenia pewne funkcje nadzorcze nad działaniem zarządu fundacji. Uprawnienia zgromadzenia w pewnym stopniu przypominają uprawnienia zgromadzenia wspólników w spółce kapitałowej. Zgromadzenie beneficjentów między innymi rozpatruje i zatwierdza roczne sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej i decyduje o podziale zysku. Statut fundacji może wskazywać inne sprawy wymagające zgody zgromadzenia beneficjentów – zgoda zgromadzenia może chociażby być konieczna na zawarcie przez zarząd umowy przekraczającej określoną wartość.

Zgromadzenie co do zasady jest głównym organem decyzyjnym fundacji po śmierci fundatora. O ile statut nie stanowi inaczej to właśnie zgromadzenie beneficjentów jest uprawnione do zmian w składzie zarządu fundacji i zmian statutu fundacji po śmierci fundatora, w tym do określania świadczeń przysługujących poszczególnym beneficjentom.

Bycie beneficjentem fundacji rodzinnej niesie za sobą szereg uprawnień przy niewielkim zakresie obowiązków. O zakresie uprawnień każdego z beneficjentów zasadniczo decyduje fundator w treści statutu. Fundacja może zapewniać beneficjentom środki niezbędne do życia lub celowe dofinansowania. W razie wątpliwości lub dodatkowych pytań – zapraszamy do kontaktu.