Testament notarialny czy własnoręczny?

Testament własnoręczny

Testament własnoręczny, nazywany także holograficznym, charakteryzuje się łatwością w jego sporządzeniu. Jest to forma zdecydowanie najbardziej przystępna spadkodawcy z uwagi na fakt, że do jego sporządzenia wystarczy jedynie kartka papieru i długopis. Aby sporządzony w ten sposób testament był skuteczny (wywołał skutki prawne po śmierci spadkodawcy), spadkodawca musi sporządzić go w całości pismem odręcznym, podpisać i opatrzeć datą. Kolejnym atutem testamentu własnoręcznego, jest jego bezkosztowość – jego napisanie nic nie kosztuje; nie istnieje żaden obowiązek jego ewidencjonowania oraz jakakolwiek związana z tym opłata. Warto w tym miejscu zauważyć również, że brak obowiązku jakiejkolwiek rejestracji lub ewidencji testamentu holograficznego zapewnia spadkodawcy pełną prywatność i możliwość uwolnienia się od potencjalnych ,,nacisków’’, które spadkobiercy nierzadko próbują wywierać na spadkodawcy, chcąc wpłynąć na korzystne dla nich ukształtowanie treści testamentu.

Omawiając ryzyka związane z testamentem własnoręcznym, w pierwszej kolejności wskazać należy, że w praktyce bardzo często zdarzają się przypadki, w których niewystarczający warsztat językowo-prawniczy testatora (spadkodawcy) tworzy między spadkobiercami spory na tle interpretacji testamentu, będące zarzewiem do wieloletnich batalii sądowych. Nie można też wykluczyć, że testator, nie znając terminologii prawnej, nie będzie potrafił rozrządzić swoim majątkiem w sposób adekwatny do swojej rzeczywistej woli. Może się wręcz zdarzyć, że niektóre z jego dyspozycji – z uwagi na nieudolne ich sformułowanie – okażą się po jego śmierci bezskuteczne.

Istotne w praktyce są także ryzyka związane z brakiem odpowiedniej trwałości oraz zabezpieczenia papieru, na który przelewana jest ostatnia wola spadkodawcy. Warto pamiętać o tym, że tego typu testament podatny jest na zagrożenia zarówno ze strony nieszczęśliwych wypadków, takich jak np. powódź i pożar, jak i ze strony ludzi o złych zamiarach, mogących chcieć zniszczyć lub ukryć testament. Testament taki może też zostać przypadkowo wyrzucony, jeśli bliscy porządkujący rzeczy zmarłego nie zauważą (nie zorientują się), że „odręczna notatka” stanowi wyraz jego ostatniej woli.

Innym potencjalnym problemem związanym z testamentem własnoręcznym jest stosunkowo duże ryzyko podważania jego autentyczności po śmierci spadkodawcy. Bardzo często zdarza się bowiem, że w przypadku, gdy spadkodawca sporządzi testament samodzielnie (bez żadnych świadków mogących potwierdzić jego autentyczność), spadkobierca czujący się ,,poszkodowanym’’ jego treścią próbuje podważać jego autentyczność. Brak konsensusu spadkobierców inicjuje postępowanie sądowe, skutkujące wydłużeniem procesu załatwiania formalności spadkowych oraz dodatkowymi kosztami, a niekiedy także uznaniem testamentu za niepochodzący od spadkodawcy. W tym kontekście warto nadmienić, że współcześnie po każdym człowieku zachowuje się coraz mniej próbek pisma własnoręcznego, które mogą posłużyć za materiał porównawczy przy badaniu autentyczności testamentu przez grafologa.

Testament notarialny

Przechodząc do testamentu notarialnego, wskazać należy, że – jak sama nazwa wskazuje – musi on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego, a więc do jego sporządzenia, konieczna będzie wizyta u notariusza. Istotną przewagą testamentu notarialnego względem holograficznego jest to, że co do zasady, jego autentyczność jest niepodważalna (cieszy się on zatem większa mocą dowodową). W przypadku jego sporządzenia, spadkodawca zabezpiecza rodzinę na wypadek sporów, które mogłyby powstać na tle wątpliwości co do tego, czy ów testament został sporządzony faktycznie przez niego.

Inną istotną przewagą testamentu notarialnego względem testamentu holograficznego, jest również sposób jego przechowania. W przypadku sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego, jest on obowiązkowo przechowywany przez notariusza przez 10 lat, a po ich upływie, transportowany do siedziby właściwego miejscowo sądu. Cecha ta pozwala na uzyskanie pewności co do faktu, że testament nie zostanie zagubiony lub zniszczony w wyniku złej woli drugiego człowieka.

Minusem testamentu notarialnego jest natomiast to, że jest on związany z opłatą notarialną, której koszt zaczyna się z reguły w okolicach około kilkuset złotych, a jego finalna cena zależy od stopnia złożoności i ilości rozrządzeń testamentowych, co może dla części osób okazać się sporym utrudnieniem.

Być może warto jednak taką opłatę ponieść, ponieważ fachowa pomoc notariusza przy wyrażaniu ostatniej woli co do zasady niweluje ryzyko wystąpienia w testamencie zwrotów niejasnych prawnie, tj. takich, które mogłyby rodzić wątpliwości interpretacyjne lub zagrażałyby wewnętrznej spójności testamentu, która to rzutuje na jego późniejszą skuteczność. Poza tym skorzystanie z niektórych przewidzianych przez ustawę sposobów dyspozycji majątkiem po śmierci, takich jak np. zapis windykacyjny, wymaga wręcz dla swojej ważności obowiązkowego sporządzenia go w formie aktu notarialnego.

Warto pamiętać natomiast, że samo wsparcie notariusza w redagowaniu treści testamentu nie załatwia wszystkich potencjalnych spraw przyszłego spadkodawcy oraz zagrożeń związanych z podziałem schedy spadkowej. Notariusz nie jest przykładowo co do zasady odpowiedzialny za analizę tego, w jaki sposób wyklarują się roszczenia o zachowek między spadkobiercami po śmierci spadkodawcy; nie zajmuje się on również kompleksowym doradztwem w przedmiocie możliwie najbardziej optymalnego podziału spadku między spadkobierców. Są to zadania, które modelowo należą do kancelarii prawnych, trudniących się doradztwem w zakresie prawa spadkowego.

Podsumowanie

Wybór między testamentem własnoręcznym a notarialnym zależy od indywidualnych potrzeb i sytuacji spadkodawcy. Testament własnoręczny jest łatwy do sporządzenia i bezpłatny, jednak niesie ze sobą ryzyka związane z brakiem jego trwałości, brakiem bezpieczeństwa podczas jego przechowywania oraz z możliwością podważenia jego autentyczności. Z kolei testament notarialny, choć wymaga wizyty u notariusza i wiąże się z pewnymi kosztami, zapewnia większe bezpieczeństwo dokumentu, minimalizuje możliwość popełnienia błędów formalnych oraz zmniejsza ryzyko sporów między spadkobiercami.

Warto dokładnie rozważyć oba warianty, aby wybrać formę, która najlepiej odpowiada potrzebom spadkodawcy i zapewnia realizację jego woli. W celu uzyskania profesjonalnego doradztwa w przedmiocie wyboru formy oraz redagowania testamentu uprzejmie zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią, która specjalizuje się w tego typu zagadnieniach.